លោក Le Duc Thinh៖ «រដ្ឋទៅជាមួយប្រជាជន»

អ្នកស្រាវជ្រាវលោក Nguyen Hung Vi៖ ពេលវេលាចាស់ទុំនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ

លោក Le Duc Thinh ប្រធាននាយកដ្ឋានគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនិងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ក្រសួងកសិកម្មនិងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទវៀតណាម។

- យោងតាមឯកឧត្តម តើយើងកំណត់ថាសង្គមប្រកបដោយសម្បូរណ៍រុរឿងនិងសុភមង្គលដោយរៀបណា?

ភាពសម្បូរណ៍រុងរឿងគឺជាការអភិវឌ្ឍន៍ទៅរកភាពសំបូរបែបនៃសម្ភារៈនិងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សង្គមមួយ។​ប៉ុន្តែទ្រព្យសម្បត្តិនេះត្រូវតែត្រូវគ្នាទៅនឹងកម្រិតដែលត្រូវគ្នានៃអរិយធម៌និងជីវិតវប្បធម៌។​ការបែងចែកផលប្រយោជន៍ដោយយុត្តិធម៌និងសុខដុមរមនាក្នុងចំណោមក្រុមសមាជិករបស់សម្គម។ ភាពសុខដុមរមនារវាងគុណតម្លៃជីវិតរបស់ប្រទេសជាតិនិងសហគមន៍អន្តរជាតិ។ សហគមន៍នោះដឹងពីរបៀបបង្កើតគុណតម្លៃកិត្តិយស។ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះពួកគេត្រូវបានគេគោរពចំពោះការដឹងពីរបៀបកសាងនិងការពារវិបុលភាពនោះ។ ភាពសម្បូរណ៍រុងរឿងក្នុងន័យនៃការអភិវឌ្ន៍ជាមួយនឹងរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមថ្មីមិនដូចកំណើនធម្មតាទេ។

- តើអ្វីទៅជាតំរូវការដើម្បីកសាងសង្គមប្រកបដោយសម្បូរណ៍រុងរឿង?

តាមគំនិតរបស់ខ្ញុំមានតម្រូវការមូលដ្ឋានចំនួន ៤ ។ ទីមួយសង្គមនោះត្រូវតែមានការព្រមព្រៀង។ ការយល់ស្របខ្ពស់ណាស់លើប្រព័ន្ធតម្លៃនៃការអភិវឌ្ន៍មូលដ្ឋាន។ ស្មារតីនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅជាសេចក្តីប្រាថ្នារួមបញ្ចូលនិងស្របគ្នានៃសហគមន៍ទាំងមូល។ ទីពីររដ្ឋាភិបាលសន្មតថាបេសកកម្មរៀបចំការអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីសម្រេចបាននូវសេចក្តីប្រាថ្នានោះដោយមានចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយនិងទូលំទូលាយ។ ពីទីនោះរៀបចំផែនការយុទ្ធសាស្ត្រវិទ្យាសាស្ត្រធំ ៗ ដើម្បីឱ្យសង្គមទាំងមូលងាយយល់និងចូលរួម។ ទីបីទស្សនវិជ្ជាស្នូលនៃយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍នេះដែលត្រូវការតំឡើងនិងអនុវត្តគឺ៖“ កេរដំណែលសំខាន់ជាងទ្រព្យសម្បត្តិ” ។ សង្គមរុងរឿងបង្កើតនិងបន្សល់ទុកនូវកេរដំណែលមានមោទនភាពនិងគោរពដោយមិត្តភក្តិចំពោះកេរដំណែលនោះ។ ហើយចុងក្រោយសហគមន៍នោះត្រូវតែមានភាពក្លាហានរួមគ្នាដើម្បីប្រឈមមុខនឹងបញ្ហានិងចែករំលែកក្តីស្រឡាញ់ជាមួយមនុស្សជាតិ។ ការរួមបញ្ចូលគ្នានៃរឹទ្ធិនុភាពជាតិនិងយុគសម័យ។

- សង្គមនឹងមានសុភមង្គលដែរឬទេនៅពេលដែលវាអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយសម្បួរណ៍រុងរឿង?

ពិចារណាពីទស្សនៈគ្រួសារនិងសង្គមការក្លាយជាអ្នកមានមិនមែនមានន័យថាសុភមង្គលឡើយ។ សុភមង្គលរបស់សង្គមសម្បូរណ៍រុងរឿងមិនដូចសុភមង្គលរបស់បុគ្គលទេ។ សុភមង្គលនៅក្នុងសង្គមសម្បូរណ៍រុងរឿងមិនត្រឹមតែជាសិទ្ធិធម្មជាតិនិងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន (ឧទាហរណ៍សិទ្ធិក្នុងការរស់នៅសិទ្ធិក្នុងការនិយាយជាសំលេងនិងការបញ្ចេញមតិ) របស់បុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវបានធានានោះទេប៉ុន្តែនៅក្នុងនោះមនុស្សត្រូវបានគេស្រឡាញ់និងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។ មនុស្សគ្រប់រូបមានបំណងចង់រួមចំណែកក្នុងសង្គម។មនុស្សនៅក្នុងសង្គមរីកចំរើនរស់នៅប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវជាមួយគ្នានិងជាមួយសហគមន៍។ សង្គមនោះមានមោទនភាពនិងចេះគោរពខ្លួនឯង។ មានប្រទេសដែលសម្បូរនិងមានអំណាចប៉ុន្តែនៅតែពោរពេញទៅដោយសោកនាដកម្ម។ មានប្រទេសដែលមានដីធំទូលាយមានមនុស្សរស់នៅតិចតួចរស់នៅយឺតបរិស្ថានធម្មជាតិនិងធម្មជាតិស្អាត ពួកគេមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយជាមួយនឹងជីវិតនោះប៉ុន្តែទ្រព្យសម្បត្តិនិងចំណេះដឹងការច្នៃប្រឌិតមិនឈានដល់កម្រិតវិបុលភាពទេ។ សរុបសេចក្តីមកភាពរុងរឿងគឺជាផ្នែកមួយដែលមិនអាចខ្វះបានដែលជាស្នូលនិងមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសុភមង្គល។

- បើពិចារណាលើទស្សនៈនិងអត្ថន័យខាងលើតើភាពរុងរឿងនិងសុភមង្គលរបស់យើងនឹងទៅជាយ៉ាងណា?

ខ្ញុំគិតថានៅពេលសិក្សាដំណោះស្រាយនៃសមាជបក្សលើកទី ១៣ វាងាយស្រួលមើលឃើញថាបក្សនិងរដ្ឋកំពុងតម្រង់ទិសការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសតាមអត្ថន័យទាំងនេះ។ ប្រសិនបើនៅឆ្នាំ ២០៤៥ ចំណូលមនុស្សម្នាក់របស់វៀតណាមនឹងឈានដល់កំរិតខ្ពស់បរិស្ថាននឹងត្រូវបានការពារហើយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងសង្គមនឹងត្រូវបានលើកកម្ពស់។ ប្រសិនបើវប្បធម៌គុណធម៌ល្អរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនីតិរដ្ឋត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងតឹងរ៉ឹងនោះសង្គមរបស់យើងនឹងទទួលបានភាពសម្បូរណ៍រុងរឿងនិងសុភមង្គល។ គួរកត់សំគាល់ផងដែរថាការខិតខំដើម្បីក្លាយជាប្រទេសអ្នកមានខណៈពេលដែលអ្នកក្រគឺពិបាកប៉ុន្តែដើម្បីក្លាយជាប្រទេសអ្នកមាននិងសុភមង្គលគឺពិបាកជាង។

- ដូច្នេះតើយើងនៅសម័យនោះប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រទេសដែលមានឧស្សាហកម្មរីកចម្រើនដូចសព្វថ្ងៃដែរឬទេ?

ខ្ញុំមិនចូលចិត្តការប្រៀបធៀបទេប៉ុន្តែខ្ញុំមិនគិតដូច្នេះទេ។ មិនគួរធ្វើតាមគំរូជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែសំខាន់ដើម្បីបង្កើតប្រព័ន្ធតម្លៃដោយខ្លួនឯង។ ទ្រព្យសម្បត្តិអាចត្រូវបានកំណត់យ៉ាងងាយស្រួលតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យទូទៅប៉ុន្តែសុភមង្គលរបស់សង្គមឬសហគមន៍មានទាំងស្តង់ដារអន្តរជាតិរួមនិងកត្តាជាក់លាក់នៃប្រទេសនិងប្រជាជាតិនីមួយៗផង។ នោះអាស្រ័យទៅលើកត្តាសង្គមវប្បធម៌ប្រពៃណីនិងប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមានតែមួយគត់ចំពោះប្រទេសនោះ។ ហើយជាពិសេសស្របតាមពេលវេលាប្រតិទិនរបស់ក្រុមជនជាតិនីមួយៗ។

- តើឯកឧត្តម អាចប្រាប់បន្ថែមអំពីធាតុផ្សំនៃអត្តសញ្ញាណនិងគ្រាប្រវត្តិសាស្ត្របានទេ?

សហគមន៍និមួយៗតាមរយៈការអភិវឌ្ន៍ប្រវត្តិសាស្រ្តបង្កើតនូវគំនិតនិងទស្សនវិជ្ជានៃការរស់រានមានជីវិតដោយផ្អែកលើភូមិសាស្ត្រអាកាសធាតុដីកម្លាំងពលកម្មនិងវិធីសាស្រ្តផលិត។ អន្តរកម្មជាមួយពិភពខាងក្រៅ (ឧទាហរណ៍ដំណើរការនៃការតស៊ូដើម្បីឯករាជ្យអធិបតេយ្យទឹកដីឬកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្ម) ដែលបង្កើតអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌និងប្រពៃណីរបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រព័ន្ធរបស់ខ្លួនសហគមន៍នោះ។

- ដើម្បីកសាងប្រទេសមានសម្បូរណ៍រុងរឿងនិងសុភមង្គលតើយើងគួរចាប់ផ្តើមដោយរបៀបណា?

បំណងប្រាថ្នាដើម្បីភាពរុងរឿងនិងសុភមង្គលមាននៅគ្រប់ប្រទេសនិងប្រជាជាតិទាំងអស់។ ភាពខុសគ្នាតែមួយគត់គឺថាពួកគេកំណត់គោលដៅនិងវិធីសម្រេចវា។ ពួកយើងគួរតែចូរចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងការឯកភាពសង្គមអំពីគោលដៅសេចក្តីប្រាថ្នាទស្សនៈនិងវិធីដើម្បីកសាងសង្គមអនាគត (និយាយម្យ៉ាងទៀតជាទស្សនៈទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍)។ និយាយក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋាន គំនិតជារបស់មនុស្សម្នាក់ឬក្រុមមនុស្សតែប្រជាជនជាមនុស្សដែលបំពេញនិងអនុវត្តគំនិតនោះដោយជោគជ័យ។ ស្មារតីនៃការខិតខំដើម្បីភាពសម្បូរណ៍រុងរឿងនិងសុភមង្គលដែលយើងមានជាយូរមកហើយ។ សព្វថ្ងៃនេះបក្សនិងរដ្ឋប្រាថ្នាថាដើម្បីក្លាយជាសេចក្តីប្រាថ្នារួមរីកចម្រើនរហូតដល់ក្លាយជាកម្លាំងចលកររបស់សង្គមជាតិទាំងមូល។ យើងត្រូវកំណត់អត្តសញ្ញាណដោយផ្អែកលើការជម្រុញចំបងចំនួន ៣ ដើម្បីជំរុញនិងសម្រេចនូវសេចក្តីប្រាថ្នានេះ។

- តើអ្វីជាការជម្រុញចិត្តទាំង ៣ នេះ?

ទីមួយយើងត្រូវជម្រុញឆន្ទៈដើម្បីយកឈ្នះលើគណបក្សទាំងមូលប្រជាជនកងទ័ពនិងជនរួមជាតិរបស់យើងទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។ យើងត្រូវដាក់ឈ្មោះសេចក្តីប្រាថ្នាឆន្ទៈដើម្បីភាពរុងរឿងនិងសុភមង្គល។ ទីពីរ ការពារនិងលើកកម្ពស់ប្រពៃណីវប្បធម៌និងឯកភាពជាតិ។ ប្រទេសវៀតណាមមានភាពសម្បូរបែបនិងស្រស់ស្អាតសម្បូរទៅដោយវប្បធម៌រាប់ពាន់ឆ្នាំមរតករូបីនិងអរូបីទេសភាពស្រស់ស្អាតដែលទាក់ទាញមិត្តភក្តិអន្តរជាតិងាយស្រួលបង្កើតការកោតសរសើរភាពស្និទ្ធស្នាលនិងតម្រូវការក្នុងការរីករាយស្វែងយល់សហការ។

- ពីការជម្រុញជាមូលដ្ឋានទាំងបីនេះតើយើងគួរតំរង់ទិសយ៉ាងដូចម្តេច?

ទីមួយយើងត្រូវបង្កើតទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋាននិងបង្កើតការមូលមតិគ្នាសង្គម។ ភាពខ្លាំងបំផុតនៅទីនេះគឺការប្រមូលផ្តុំកម្លាំងតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសហគមន៍និង កាត់បន្ថយការខ្វះទំនុកចិត្តលើ «មិត្តរួមក្រុម»។ បន្ទាប់គឺតម្រូវការគោរពឥស្សរជនបញ្ញា។ យើងបាននិយាយអំពីរឿងនេះច្រើនប៉ុន្តែវាត្រូវតែផ្លាស់ប្តូរទៅជាគោលការណ៍ណែនាំគោលនយោបាយនិងសកម្មភាពជាក់ស្តែង ទិសដៅទីបីគឺផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យអប់រំ។ នៅក្នុងវិស័យកសិកម្មប្រសិនបើដំណាំមួយបាត់បង់ដំណាំបន្ទាប់នឹងជួយដល់វាហើយប្រសិនបើការអប់រំបរាជ័យជំនាន់ទាំងមូលនឹងត្រូវបាត់បង់ដោយឥតប្រយោជន៍។

- តើឯកឧត្តមអាចប្រាប់អំពីវិធីសាស្ត្រនៃការអនុវត្តទិសដៅនិងទស្សនវិជ្ជាទាំងនេះបានទេ?

យើងត្រូវការធ្វើឱ្យស្ថាប័នមួយដែលមានគោលដៅចម្បងឆ្ពោះទៅរកសម្គមប្រកបដោយសម្បូរណ៍រុងរឿងនិងសុភមង្គល។ ទីមួយគឺស្ថាប័នធានានូវសិទ្ធិធម្មជាតិល្អសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាននិងសុភមង្គលរបស់មនុស្ស។ វាចាំបាច់ក្នុងការកាត់បន្ថយបន្តិចម្តង ៗ និងឆ្ពោះទៅរកការលុបបំបាត់ស្ថាប័ននិងគោលនយោបាយការបង្ខិតបង្ខំ (extractive) និងការពង្រឹងស្ថាប័នប្រកបដោយសុខដុមនីយកម្ម (inclusive)។ ទីពីរការអភិវឌ្ឍន៍របបសុខុមាលភាពសង្គមនៅក្នុងស្ថាប័ននោះត្រូវបានផ្តោតលើដូចការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះសេដ្ឋកិច្ចត្រូវតែគ្រប់គ្រងនិងអមដោយការអភិវឌ្ឍន៍សីលធម៌វប្បធម៌និងសង្គម។ ប្រធានរដ្ឋលោក Nguyen Xuan Phuc ធ្លាប់បាននិយាយថា «ស្ថាប័ន ស្ថាប័ន និងស្ថាប័ន» ។ មានតម្រូវការសម្រាប់ការកែទម្រង់រ៉ាឌីកាល់និងកំណែទម្រង់។

- តើ​អ្វី​ដែល​ល្អ​បំផុត​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ​ដើម្បី​ទទួល​បាន​ការ​ឯកភាព​នេះ?

«ការផ្តល់អំណាច» ដល់ប្រជាជន រួមទាំងសិទ្ធិក្នុងការសម្រេចចិត្ត និងធ្វើសកម្មភាព។ ខ្ញុំពិតជាមិនចូលចិត្តពាក្យថា «ប្រជាជនដើរតាមបក្ស» ដែលបក្ស និងប្រជាជនត្រូវតែតែមួយ សូម្បីតែបក្សត្រូវតែធ្វើតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន។បក្ស និងរដ្ឋរបស់យើងមានគោលការណ៍ណែនាំ និងបន្ទាត់ជាច្រើនដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងឯកសារអភិវឌ្ឍន៍ជាតិស្តីពីការកសាងសង្គមរបស់ប្រជាជន ដោយប្រជាជន ដើម្បីប្រជាជន យើងត្រូវការការសម្រេចបានកាន់តែរឹងមាំ វិទ្យាសាស្រ្ត និងមានប្រសិទ្ធភាពជាង។មានកិច្ចការជាច្រើនដែលត្រូវធ្វើ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់បំផុតគឺការពង្រឹងអំណាចរបស់ប្រជាជន។ រដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋាន ដែលជាអង្គភាពដែលមានទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវការតំណាងផលប្រយោជន៍ សំឡេង និងតួនាទីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។មិនគួរនិងមិនបង្វែររដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ក្រោមមកធ្វើជាបុគ្គលិកនៃរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់លើនោះទេ គឺគ្រាន់តែគោរពតាម និងផ្គាប់ចិត្តថ្នាក់លើប៉ុណ្ណោះដើម្បីចៀសវាងការទទួលទោសទណ្ឌ។គំរូនេះនឹងធ្វើឱ្យសំឡេងរបស់ប្រជាជនមានទម្ងន់ និងគុណភាពគ្រប់គ្រាន់ ហើយត្រូវបានបញ្ជូនដោយស្មោះត្រង់ និងទាន់ពេលវេលាទៅកាន់ថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃបក្ស និងរដ្ឋ។ សរុបមក សហគមន៍សង្គមណាមួយអាចអភិវឌ្ឍប្រកបដោយវិបុលភាព និងសប្បាយរីករាយ ប្រសិនបើពួកគេពិតជាមានសិទ្ធិធ្វើយ៉ាងជាក់លាក់និងទូលំទូលាយ។

- ដូច្នេះប្រសិនបើចង់ឱ្យសង្គមធម្មតាសម្រេចបានសម្បូរណ៍រុងរឿង និងសុភមង្គល តើត្រូវការអ្នកដឹកនាំដែលមានទេពកោសល្យដើម្បីដឹកនាំដែរឬទេ?

ខ្ញុំចង់និយាយថា កុំប្រញាប់ គិតឡើងវិញលើគ្រប់វិស័យ ទិដ្ឋភាពនៃការអភិវឌ្ឍន៍ សំខាន់ជាងនេះទៅទៀត កសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះ ជាពិសេសស្ថាប័ន និងគោលនយោបាយ។វាក៏មិនគួររំពឹងច្រើនពេកពីរូបរាងរបស់“ បុរសឬវីរបុរស” ដើម្បី“ ទទួលខុសត្រូវ” ក្នុងការនាំសង្គមឆ្ពោះទៅរកភាពរុងរឿងនិងសុភមង្គល។ គួរ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​បុព្វហេតុ​របស់​ប្រជាជន។សមាជិកបក្ស និងថ្នាក់ដឹកនាំជាតិ គឺជាគំរូ និងមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការជំរុញទឹកចិត្តសង្គម និងមោទនភាពជាតិ ដើម្បីរួមគ្នាកសាង និងសម្រេចបាននូវគោលដៅប្រទេសជាតិ និងប្រទេសជាតិប្រកបដោយភាពរីកចម្រើន និងសុភមង្គល។ ពេល​រដ្ឋ​ទៅ​ជាមួយ​ប្រជាជន ផ្លូវ​នឹង​វែង​ឆ្ងាយ។

សូមអរគុណ!

thoidai.com.vn