ទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ សាស្ត្រាចារ្យរបាំបុរាណខ្មែរនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ លោក ព្រឿង ឈៀង ដែលជាសមាជិកគណៈកម្មការមួយរូបរៀបចំការសម្ដែងនេះមានប្រសាសន៍ថា បច្ចុប្បន្នលោកសង្កេតឃើញល្ខោនខោលមិនសូវមានប្រជាប្រិយភាពដូចមុននោះទេ។
ល្ខោនខោល
លោករៀបរាប់អំពីមូលហេតុនៃការបាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពនេះថា ដោយសារប្រទេសកម្ពុជាឆ្លងកាត់សង្គ្រាមជាច្រើនលើកច្រើនសាដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់គ្រូបង្គោល ដើម្បីបង្រៀនល្ខោននេះទៅដល់យុវជន។
លោក ព្រឿង ឈៀង លើកឡើងថា៖ «មូលហេតុដែលធ្លាក់ប្រជាប្រិយភាពមាន២ [យ៉ាង] យើងមិនមែនចោទតែមួយទេ ដែលយើងសាកលភាវូបនីយកម្ម[នាំឱ្យ]មាន[សិល្បៈផ្សេងៗ]ទម្រង់ច្រើន។ ហើយកូនខ្មែរយើង ជាពិសេសប្រជាជនខ្មែរយើងអត់សូវបានមើលហើយបានសិក្សារៀនសូត្រ មិនដែលស្គាល់។ ដូចខ្ញុំយកឧទាហរណ៍ទេ ដូចខាង rap ទូរទស្សន៍គេផ្សាយ៩៩ភាគរយ ក្មេងបើកមកឃើញអាហ្នឹង ដូចក្មេងយើងដែលកូនខ្មែរសុទ្ធ តែទៅកើតនៅសហរដ្ឋអាមេរិកញ៉ាំ cheese (ឈីស) ដូច្នេះគ្នាឆ្ងាញ់ cheese (ឈីស) ធុំប្រហុកអត់បានទេ»។
លោក ព្រឿង ឈៀង ទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែករបាំបុរាណខ្មែរនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្
ដោយយោងតាមលោក ពេជ្រ ទុំក្រវិល អតីតទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ព្រឿង ឈៀង លើកឡើងបន្តថា ល្ខោនខោលជាទម្រង់សិល្បៈដែលបំបែកចេញមកពីរបាំព្រះរាជទ្រព្យនិងរបាំបុរាណខ្មែរ។ ល្ខោនដែលសម្ដែងដោយបុរសទាំងស្រុងនេះមិនមានអាយុកាលជាក់លាក់ណាមួយឡើយ ដោយអ្នកជំនាញគ្រាន់តែអាចសន្និដ្ឋានបានថា ល្ខោននេះកើតឡើងក្រោយពីការមានវិបត្តិសាសនារវាងសាសនាព្រាហ្មណ៍និងសាសនាព្រះពុទ្ធ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជយវរ្ម័នទី៧ ដែលធ្វើឱ្យនារីរបាំស្លាប់បាត់បង់ជីវិតជាច្រើននាក់។
ខុសប្លែកពីរបាំព្រះរាជទ្រព្យដែលសម្រាប់សម្ដែងនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ល្ខោនខោលគឺជាទម្រង់ដែលសម្ដែងសម្រាប់មហាជន ពោលគឺនៅក្រៅបរមរាជវាំង។ ទម្រង់ល្ខោនខោលនេះសម្ដែងតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយប៉ុណ្ណោះ។ នេះបើយោងតាមលោក ព្រឿង ឈៀង។
ល្ខោនខោលមានតួសំខាន់៤ គឺតួនាយរោង តួនាង តួយក្ស និងតួស្វា ដែលសុទ្ធតែជាតួសំខាន់នៅក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍។ លោក ព្រឿង ឈៀង បានរៀបរាប់អំពីមូលហេតុដែលល្ខោនខោលសម្ដែងតែរឿងរាមកេរ្តិ៍ថា៖ «ទី១គឺទៅតាមជំនឿ ដូចនៅវត្តស្វាយ (វត្តស្វាយអណ្ដែត) រឿងរាមកេរ្តិ៍នេះគឺគេលេងរាល់ពេលចូលឆ្នាំ គេលេងដំឡើងរូប មានរូបគេហៅថាអស់លោកចូលទៅ ហើយគេសុំសេចក្ដីសុខអីហ្នឹងតៗដូនតាមក។ ហើយទី២រឿងរាមកេរ្តិ៍នេះដែលមានប្រជាប្រិយភាពជាទូទៅ ប្រជាជនខ្មែរឱ្យតែរឿងរាមកេរ្តិ៍អ្នកណាក៏និយមដែរ។ ហើយខ្ញុំមើលទម្រង់ហ្នឹងមានតួយក្ស តួស្វា ខុសពីរឿងដទៃទៀតដែលអត់សូវមានតួយក្ស តួស្វា»។
បច្ចុប្បន្ន គេអាចរៀនល្ខោនខោលដែលបែកចេញពីល្ខោនសម្ដែងតែនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនេះ នៅសាលាមធ្យមវិចិត្រសិល្បៈនិងសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ដែលទទួលកុមារអាយុចាប់ពី១១ឆ្នាំឡើងទៅ។ ប៉ុន្តែដោយមើលឃើញថា មិនសូវមានសិស្សក្មេងៗចូលរៀនច្រើន គ្រូបង្រៀនល្ខោនខោលមួយរូប បានសម្រេចចិត្តបង្កើតជាក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មី ដែលទទួលបង្រៀនរបាំខ្មែរ ជាពិសេសទម្រង់ល្ខោនខោលដោយមិនគិតថ្លៃដល់យុវជនដែលមានអាយុចាប់ពី១៥ឆ្នាំដល់៣០ឆ្នាំ។
ប្រធានក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មីនិងជាគ្រូបង្រៀនល្ខោនខោល លោក ហង់ ភូមិរ៉ា លើកឡើងថា និស្សិតតាមសាកលវិទ្យាល័យនានាបានចុះឈ្មោះរៀនទម្រង់ល្ខោនខោលពីលោក ក្នុងគោលបំណងយល់ដឹងពីវប្បធម៌ខ្មែរនិងទម្រង់សិល្បៈខ្មែរ។
ប្រធានក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មីរូបនេះបន្តថា ទោះបីជាយុវជនទាំងនោះមានឈ្មោះត្រឹមជាសិល្បករមហាជន ក៏គេបានខិតខំប្រឹងប្រែងនិងមានសមត្ថភាពហាត់ទម្រង់ល្ខោនខោលឱ្យល្អដូចសិល្បករអាជីពផងដែរ។
លោក ហង់ ភូមិរ៉ា លើកឡើងថា៖ «ប៉ុន្តែគាត់ចាប់បានលឿនដែរ ខ្ញុំកោតសរសើររបស់គាត់។ ប្រហែលគាត់ស្រលាញ់ច្រើន គាត់ចូលចិត្តវប្បធម៌របស់យើងច្រើន ហើយស្រលាញ់សិល្បៈរបស់យើង។ ជួនកាលខ្ញុំហាត់តែ២សប្ដាហ៍ ឬ៣សប្ដាហ៍ទេ ក្នុង១សប្ដាហ៍ខ្ញុំហាត់បានតែ១ថ្ងៃទេ ប៉ុន្តែគាត់ចាប់បាន។ ដូចជារបាំអីតែ៣សប្ដាហ៍គាត់អាចហាត់បាន រហូតមានអ្នកខ្លះអាចឈានទៅដល់ការសម្ដែងបានទៅទៀត»។
លោក ហង់ ភូមិរ៉ា ប្រធានក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មីនិងជាគ្រូបង្រៀនល្ខោនខោល
ដើម្បីទាក់ទាញយុវជនខ្មែរឱ្យងាកមកចាប់អារម្មណ៍សិល្បៈទម្រង់ល្ខោនខោល គ្រូបង្រៀនល្ខោនខោលដែលមានបទពិសោធជិត២០ឆ្នាំ លោក ហង់ ភូមិរ៉ា អះអាងថា លោកបានរិះរកគំនិតថ្មីៗក្នុងការបង្កើតភាពច្នៃបន្ថែមទៅលើការដឹកនាំសម្ដែងដោយមានឈុតឆាកស្ដែងៗសម្រាប់រំលេចជូនអ្នកទស្សនា។ ដោយឡែកលោកក៏មិនបំពានក្បួនខ្នាតដែលបន្សល់មកពីដូនតាឡើយ ដូចជាការតម្រូវឱ្យពាក់មុខ មានអ្នកពោល និងភ្លេងពិណពាទ្យជាដើម។
ក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មី ត្រូវបានបង្កើតឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដោយមានទទួលសិស្ស៣ជំនាន់រួចមកហើយ ដែលស្មើនឹងជាង១០០នាក់។ នៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ ក្រុមនេះនឹងបើកវគ្គសិស្សជំនាន់ទី៤ សិក្សាអំពីទម្រង់សិល្បៈខ្មែរ។
ជាសិស្សល្ខោនខោលជំនាន់ទី១នៃក្រុមសិល្បៈយុវជនល្ខោនខោលជំនាន់ថ្មី យុវជន បូ ទ្រីតូច លើកឡើងអំពីការស្រលាញ់ពេញចិត្តចំពោះសិល្បៈវប្បធម៌ខ្មែរថា រាល់ពេលទំនេរពីការសិក្សានិងការងារ លោកតែងមកស្វែងយល់និងហាត់រៀនទម្រង់ល្ខោនខោល។
យុវជន បូ ទ្រីតូច លើកឡើងថា៖ «តាមពិតទៅ បើឱ្យច្បាស់ ខាងអាជីពពួកគាត់ហាត់ជាង១០ឆ្នាំ។ តែសម្រាប់ខ្ញុំទើបជាង១ឆ្នាំ (អ៊ី)ចឹងអាចត្រឹមតែស្វែងយល់ថាក្បាច់ដែលបងៗអាជីពគាត់រាំហ្នឹងវាទៅដំណើរបែបណា ហើយរបៀបធ្វើឬខ្នាតអី ខ្ញុំអាចយល់បានច្រើនដូចសិស្សផ្សេងទៀតដែរ។ ហើយខ្ញុំធ្លាប់បានសម្ដែងច្រើនកម្មវិធីដែរ ដែលភាគច្រើនជាកម្មវិធីសប្បុរសធម៌និងកម្មវិធីរបស់ខាងវិទ្យាល័យផ្សេងៗ»។
ទាក់ទងនឹងការថែរក្សាទម្រង់ល្ខោនខោលនេះ សាស្ត្រាចារ្យ ព្រឿង ឈៀង និងលោក ហង់ ភូមិរ៉ា សរសើរយុវជនខ្មែរដែលមានចិត្តស្រលាញ់និងគោរពសិល្បៈវប្បធម៌ខ្មែរ ជាពិសេសទម្រង់ល្ខោនខោល។ ពួកលោកសំណូមពរដល់យុវជនខ្មែរខិតខំស្គាល់ឱ្យច្បាស់ពីសិល្បៈវប្បធម៌ខ្មែរជាមុនសិន មុននឹងទៅចាប់អារម្មណ៍សិល្បៈវប្បធម៌ជាតិសាសន៍ដទៃ។
ក្រោមនេះជាមតិរបស់យុវជនមួយចំនួនអំពីការថែរក្សាល្ខោនខោល
កញ្ញា អៀង ស្រីពេញ ជាអ្នករបាំមួយរូប សង្កេតឃើញថាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ហាក់ព្រងើយកន្តើយនឹងសិល្បៈជាតិខ្លួនសោះឡើយ។ សម្រាប់កញ្ញា ស្រីពេញ ការមិនសូវអើពើដូច្នេះជាចំណុចមិនគួរគប្បី ក្នុងនាមជាកូនខ្មែរ។ កញ្ញា ស្រីពេញបញ្ជាក់ពីការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនដូច្នេះ៖«ខ្ញុំសង្កេតឃើញថា ខ្មែរមួយចំនួនមិនសូវចាប់អារម្មណ៍សិល្បៈជាតិខ្លួនទេ ហើយដល់ពេលមានជាតិដទៃគេយករបស់ខ្មែរទៅធ្វើជារបស់គេ ទើបផ្អើលនាំគ្នាឈឺឆ្អាល តែដល់គេសួរថាមានអ្វីសំអាងថាវាជារបស់ខ្មែរ មិនមានអ្វីនិយាយព្រោះមិនដឹងថាសិល្បៈខ្មែរមានអ្វីខ្លះ»។
កញ្ញា អៀង ស្រីពេញ
លោក ញ៉េប ពន្លឺ តន្ត្រីករបុរាណម្នាក់ទៀត ក៏មើលឃើញស្រដៀងគ្នាដែរ។ លោក ពន្លឺ យល់ថា យុវជនខ្មែរ ហាក់មិនច្បាស់លាស់រវាងការគាំទ្រសិល្បៈបុរាណជារបស់ខ្លួន និងសិល្បៈរបស់បរទេស។ លោក សង្កេតឃើញថា នៅពេលមានការផ្សព្វផ្សាយពីសិល្បៈបុរាណច្រើន សំទុះនៃការគាំទ្រពីយុវជនក៏ច្រើនដែរ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលសិល្បៈបរទេសផ្សព្វផ្សាយច្រើន យុវជន ក៏ងាកទៅខាងបរទេសវិញ។ លោក ពន្លឺ បញ្ជាក់ដូច្នេះ៖ «យុវជនមួយចំនួនមិនសូវស្គាល់ច្បាស់ពីសិល្បៈខ្មែរទេ ចូលចិត្តតែជ្រួលជ្រើមតាមគ្នា គេថាមួយណាល្អគាំ ទ្រមួយហ្នឹង ដល់គេឈប់ផ្សព្វផ្សាយក៏ឈប់អើពើដែរ។ ចំណុចខ្លះ សាសន៍ដទៃគេយករបស់ខ្មែរទៅប្រើ ហើយគេផ្សព្វផ្សាយមុន ដល់ខ្មែរយករបស់ខ្លួនឯងមកផ្សព្វផ្សាយដែរ បែរជាខ្មែរខ្លួនឯងហ្នឹងថាខ្មែរលួចរបស់គេ។ នេះហើយមិនស្គាល់របស់ខ្លួនច្បាស់ បានជាគេចេះតែលួចបាន ហើយគេចោទថាឯងជាចោរទៀត»។
លោក ញ៉េប ពន្លឺ
កញ្ញា ឡីម សុណាឡីស វ័យ១៨ឆ្នាំ បានសម្ដែងក្ដីបារម្ភ ពីអនាគតសិល្បៈ ព្រោះគាត់បានមើលឃើញពីការហូរចូល នៃវប្បធម៌បរទេសមកកម្ពុជាកាន់តែច្រើន ស្របពេលដែលពលរដ្ឋខ្មែរ មិនទាន់ស្រុះដៃគ្នា ថែរក្សាសិល្បៈជាតិខ្លួននោះ។ សម្រាប់ កញ្ញា សុណាឡីស សិល្បៈបុរាណខ្មែរ ត្រូវការខ្មែរគ្រប់រូបចូលរួមគ្នាថែរក្សា ឲ្យអស់លទ្ធភាព។
កញ្ញា ឡីម សុណាឡីស
（សរុបដោយ ហេង វុធ្ធ）
（ប្រភពព័ត៌មាន: lotus-radio.com និង thmeythmey.com）
មតិពីមិត្តអ្នកអាន