វិសាខបូជា ដែលប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនេះ ដើម្បីរំលឹកដល់ថ្ងៃខួបកំណើត ថ្ងៃខួបត្រាស់ដឹង និងថ្ងៃខួបចូលបរិនិពា្វន របស់ព្រះសមណគោត្តម ដែលជាព្រះអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើង។ អភិលក្ខិតសម័យទាំងបីនេះ កើតឡើងនៅចំថ្ងៃ១៥កើត ខែវិសាខតែមួយ ខុសគ្នាតែឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
វិសាខបូជា ដែលប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនេះ ដើម្បីរំលឹកដល់ថ្ងៃខួបកំណើត ថ្ងៃខួបត្រាស់ដឹង និងថ្ងៃខួបចូលបរិនិពា្វន របស់ព្រះសមណគោត្តម ដែលជាព្រះអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើង
ថ្ងៃ១៥កើត ខែវិសាខ គឺជាទិវាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយ ដែលពុទ្ធសាសនិកជនគ្រប់រូបទូទាំងពិភពលោក ក៏ដូចជានៅកម្ពុជា តែងប្រារព្ធរំលឹកជារៀងរាល់ឆ្នាំ តាមរយៈពិធីបុណ្យប្រពៃណីពុទ្ធសាសនា វិសាខបូជា។
វិសាខបូជា ដែលប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនេះ ដើម្បីរំលឹកដល់ថ្ងៃខួបកំណើត ថ្ងៃខួបត្រាស់ដឹង និងថ្ងៃខួបចូលបរិនិពា្វន របស់ព្រះសមណគោត្តម ដែលជាព្រះអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើង។ អភិលក្ខិតសម័យទាំងបីនេះ កើតឡើងនៅចំថ្ងៃ១៥កើត ខែវិសាខតែមួយ ខុសគ្នាតែឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
ពិសាខបូជា ជាពិធីសំខាន់មួយក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលប្រារព្ធឡើងក្នុងគោលបំណងរំឭកដល់ព្រឹត្តិការណ៍៣៖
១. រំឭកដល់ថ្ងៃព្រះពុទ្ធប្រសូត ដោយព្រះពុទ្ធបានប្រសូតនៅថ្ងៃសុក្រ ១៥ កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំ ច មុនគ្រិស្តសករាជ ៦២៣ ឆ្នាំ។
២. រំឭកដល់ថ្ងៃព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹង ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹងនៅថ្ងៃពុធ ១៥ កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំ រកា មុនគ្រិស្តសករាជ ៥៨៨ ឆ្នាំ។
៣. រំឭកដល់ថ្ងៃដែលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន ក្នុងព្រះជន្ម ៨០វស្សា គឺព្រះពុទ្ធចូលនិព្វាននៅថ្ងៃអង្គារ ១៥កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំ ម្សាញ់មុនគ្រិស្តសករាជ ៥៤៣ ឆ្នាំ។
បន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធសមណគោតមបរិនិព្វានទៅបានជាង ២០០ ឆ្នាំហើយក្ដីក៏គេពុំទាន់ឃើញមានពុទ្ធបរិស័ទប្រារព្ធពិសាខបូជានៅឡើយ។ បើតាមសៀវភៅ ព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស ដែលជាការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់វិទ្យាស្ថាន ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ក្នុងគ្រិស្តសករាជ ១៩៥១ បានកត់សម្គាល់ថា ព្រះបន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបរិនិព្វានអស់រយៈពេលជាច្រើនរយឆ្នាំទៅហើយ ទើបគេសង្កេតឃើញបុណ្យវិសាខបូជានេះ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។
ពីបុណ្យវិសាខបូជា ដែលជាទិវាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សំខាន់របស់ពុទ្ធសាសនិកជនគ្រប់រូបទូទាំងពិភពលោក
ថ្ងៃនេះដែរ ក៏ជាថ្ងៃដែលអង្គការសហប្រជាជាតិបានកំណត់យកវិសាខបូជា ជាទិវាអន្តរជាតិ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១៥ធ្នូ ១៩៩៩ មកម្ល៉េះដែលជាការទទួលស្គាល់ជាសកលអំពី ការចូលរួមចំណែករបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងពិភពលោកជាងពីរពាន់ប្រាំមួយរយឆ្នាំមកនេះ ហើយនិងកំពុងបន្តនូវការចូលរួមចំណែកលើកស្ទួយចិត្តវិញ្ញាណរបស់មនុស្សជាតិតទៅទៀត។ ការិយាល័យអង្គការសហប្រជាជាតិគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ ត្រូវបានឈប់សំរាកនៅក្នុងថ្ងៃដ៏ពិសិដ្ឋនេះ។
ជាធម្មតាក្នុងថ្ងៃនេះ ប្រជាពុទ្ធសាសនិកជនតែងតែធ្វើដំណើរទៅវត្តណាមួយដែលខ្លួនពេញចិត្ត ដើម្បីចូលរួមក្នុងការប្រារព្ធពិធី មានការដើរហែរប្រទក្សិណជុំវិញព្រះវិហារ ការថ្វាយភ្ញីផ្កា ការសូត្រធម៌រំលឹកសរសើរ ការស្តាប់ធម្មទេសនា និង ការសាកសួរធម៌ សាកច្ឆាធម៌ជាដើម។ កិច្ចការទាំងនេះក៏ជាការប្រសើរហើយ ព្រោះបាននូវអានិសង្សដែលកើតមកពីការធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើសមាធិជាដើម។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលប្រជាពុទ្ធបរិស័ទគួរបានទទួលផលប្រយោជន៍ ឲ្យកាន់តែពិសេសនោះ គឺការដែលប្រជាពុទ្ធបរិស័ទគប្បីយល់ឲ្យកាន់តែបានច្បាស់ថែមទៀត អំពីសារៈសំខាន់របស់ថ្ងៃទាំងបីនេះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍សម្រាប់យកមកប្រតិបត្ត និង អនុវត្តក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួន ឲ្យបានសមនឹងការបានអញ្ជើញទៅចូលរួមពិធីបុណ្យនៅឯវត្ត។
ការរំលឹកដល់ថ្ងៃវិសាខបូជា គួរតែជាការសួរដើម្បីរកចម្លើយថា «តើថ្ងៃខួបកំណើតរបស់ព្រះពុទ្ធសំខាន់ដូចម្តេចខ្លះ? តើថ្ងៃខួបការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធសំខាន់ដូចម្តេចខ្លះ? តើថ្ងៃខួបបរិនិព្វាន (មរណភាព) របស់ព្រះពុទ្ធសំខាន់ដូចម្តេចខ្លះ? តើយើងនឹងបានប្រយោជន៍ពីការរំលឹកនេះម្តេចខ្លះ សម្រាប់យកមកផ្ទះវិញ?»
ពីបុណ្យវិសាខបូជា ដែលជាទិវាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សំខាន់របស់ពុទ្ធសាសនិកជនគ្រប់រូបទូទាំងពិភពលោក
ពួកយើងតែងគិតថា វិសាខបូជាមានតែម្តងប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយការបូជាក៏មានមួយឆ្នាំតែម្តងដែរ។ តាមការពិត ព្រះពុទ្ធអង្គលោកបានត្រាស់ថា ការបូជាដែលល្អជាទីបំផុត ការបូជាដ៏ឧត្តមនោះ គឺការយកព្រះធម៌មកបដិបត្តតាម ហើយជាការបូជាដោយពុំចាំបាច់ចំណាយទ្រព្យសម្បត្តិឡើយ។
វិសាខបូជា មានរាល់ថ្ងៃ៖ ការរំលឹកដល់ខួបកំណើតព្រះពុទ្ធអង្គ ខួបនៃការត្រាស់ដឹង និងខួបនៃការចូលព្រះនិព្វាន របស់ព្រះពុទ្ធអង្គ ក៏គួរមានរាល់ថ្ងៃដែរ។ ពុទ្ធំ សរណំ គច្ឆាមិ ខ្ញុំសុំយកព្រះពុទ្ធជាទីសរណៈ ជាទីនឹករលឹក ជាពាក្យដែលយើងតែងសូត្រ គឺយើងត្រូវយកជាទីពឹងរាល់ថ្ងៃ ថ្វីត្បិតយើងត្រូវថាតាមព្រះសង្ឃតែ៣ដងក្តី។ យើងអាចយកអត្ថន័យនៃបុណ្យវិសាខបូជា មកធ្វើជាមគ្គុទេសក៍សម្រាប់ជីវិតយើងរាល់ថ្ងៃបាន ដូច្នេះ៖
១. ថ្ងៃប្រសូត្រ៖ កើតមកជាមនុស្ស ត្រូវតាំងចិត្តធ្វើអ្វីមួយ បង្កើតអ្វីថ្មីមួយក្នុងជីវិតឲ្យទាល់តែបានសម្រេច ដោយការសិក្សា ហ្វឹកហាត់ អប់រំខ្លួន តាមជំហានពោជ្ឈ័ង្គទាំង៧ តាមផ្លូវមធ្យម តាមអរិយសច្ច៤ ដែលព្រះពុទ្ធអង្គបានឈានមុនយើង និងបានសម្រេចរួចមកហើយ។
២. ថ្ងៃត្រាស់ដឹង៖ កាលបានសម្រេចនូវអ្វីដែលខ្លួនបានតាំងចិត្តហើយ គប្បីធ្វើឲ្យការសម្រេចបាននោះ ទៅជាប្រយោជន៍ដល់ខ្លួននិងមនុស្សជាតិ និងចែកចាយការសម្រេច និងវិធីដែលនាំឲ្យសម្រេចគោលដៅនោះ ដល់មនុស្សជាតិទូទៅ។
៣. ថ្ងៃបរិនិព្វាន៖ សេចក្តីស្លាប់គឺជាធម្មជាតិរបស់សព្វមនុស្សសត្វ។ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស មុននឹងស្លាប់ គប្បីមានមរតកណាមួយដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយ អាចយកទៅប្រើជាប្រយោជន៍សម្រាប់កសាងខ្លួន សង្គម និងបរិដ្ឋាន ឲ្យស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែងតទៅ។
នៅក្នុងថ្ងៃដ៏វិសេសវិសាលនេះ ក្នុងឋានៈជាពុទ្ធសាសនិក យើងត្រូវប្រឹងប្រែងរៀនពុទ្ធសាសនាឲ្យយល់ច្បាស់ ហើយយកពុទ្ធធម៌មកអនុវត្តឲ្យបានជាប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីថែរក្សាពុទ្ធសាសនាឲ្យបានគង់វង្ស សមជាសាសនារបស់រដ្ឋ និងផ្សព្វផ្សាយពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គអំពីសន្តិភាព បញ្ញា និងមេត្តាករុណា ដល់កុលបុត្រខ្មែរ និងមនុស្សជាតិជំនាន់ក្រោយ ឲ្យបានទូលំទូលាយតរៀងទៅ៕
នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បុណ្យវិសាខបូជាចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធឡើងនៅគ្រប់វត្តអារាមទូទាំងនគរ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទហរិរក្សរាមាអង្គដួងពេលដែលព្រះអង្គបានលើកទីក្រុងមកតាំងនៅភ្នំពេញ ក្នុងពុទ្ធសករាជ ២៤០៨ គ្រិស្តសករាជ ១៨៦៥។ ពិធីនេះក៏តាំងប្រារព្ធឡើងជាទំនៀមពុទ្ធបរិស័ទខ្មែររហូតមក។ នេះបើតាមការកត់ត្រាក្នុងសៀវភៅ ព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស៕
（សរុបដោយ ហេង វុធ្ធី）
មតិពីមិត្តអ្នកអាន