កាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ កម្ពុជាបានចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដេីម្បីការពារបាន ប្រាសាទ ដ៏ ពិសិដ្ឋ មួយ នេះសំរាប់កូនខែ្មរគ្រប់រូបក៏ដូចមនុស្សលោកទាំងអស់បានស្គាល់ជាកម្មសិទិ្ធរបស់ខែ្មរ ក្រោយ ឈ្នះក្តី លើ ប្រទេស ថៃ នៅ តុលាការអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ នា ថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦២ ។
ប្រាសាទព្រះវិហារ
ព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះបាទ សម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា បានសព្វព្រះហឬទ័យអបអរសាទរ ខួប ១២ឆ្នាំ (៧ កក្កដា ២០០៨ – ៧ កក្កដា ២០២០) នៃ ការដាក់បញ្ចូល ប្រាសាទព្រះវិហារ ក្នុង បញ្ជី បេតិកភណ្ឌ ពិភពលោក។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញសារអបអរសាទរខួប ១២ ឆ្នាំ ដែលអង្គការយូណេស្កូដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកកាលពីឆ្នាំ ២០០៨ ដោយលោកចាត់ទុកវាជាប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយ បន្ទាប់ពីកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រទេសថៃក្នុងសំណុំរឿងប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២។
លោក ហ៊ុន សែន សរសេរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកកាលពីថ្ងៃអង្គារថា៖ «ថ្ងៃទី ៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០២០ នេះជាខួប ១២ ឆ្នាំនៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ ត្រូវបានចាត់ទុកជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយ បើគិតចាប់តាំងពីកម្ពុជាទទួលបានប្រាសាទដ៏ពិសិដ្ឋមួយនេះ ក្រោយឈ្នះក្តីលើប្រទេសថៃនៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេនាថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦២»។
លោកសរសេរថា ប្រាសាទព្រះវិហារគឺប្រាសាទដ៏ពិសិដ្ឋរបស់កម្ពុជាដែលស្ថិតនៅលើភ្នំដងរែក ហើយត្រូវបានចុះបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាកិច្ចប្រជុំទី ៣២ របស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូកាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ នៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។
លោក សំបូរ ម៉ាណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្របានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍កាលពីថ្ងៃអង្គារថា នេះគឺជាចំណុចសំខាន់មួយដែលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់គិតអំពីតម្លៃបេតិកភណ្ឌជាតិ និងបេតិកភណ្ឌអន្តរជាតិ។ ការយកចិត្តទុកដាក់គិតអំពីតម្លៃនៃប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាតម្លៃមួយដែលកើតឡើងនៅក្នុងសម័យកាលចាប់តាំងពីអង្គររីកចម្រើននៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ៩ មកទល់សតវត្សរ៍ទី ១៤។
តំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានពង្រីកសក្តានុពលចាប់តាំងពីព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ១ (ស្តេចដែលបានស្ថាបនាទីក្រុងយសោធរបុរៈ) រហូតមកដល់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ផងដែរ។ ការអបអរសាទរនេះគឺជាការអបអរសាទរស្នាដៃ និងស្នាព្រះហស្តរបស់បុព្វការីជនខ្មែរ និងការអបអរសាទរចំពោះការប្រឹងប្រែងរបស់បុព្វការីជននៃសម័យទំនើបរបស់កម្ពុជាដែលបានប្រឹងប្រែងទាមទារ និងបង្កើតឱ្យទៅជាការដឹងឮ និងការយល់ពីសំណាក់អន្តរជាតិយ៉ាងខ្ទរខ្ទារកាលពី ១២ ឆ្នាំមុន។
ប្រាសាទព្រះវិហារ
លោក ម៉ាណារ៉ា ថ្លែងថា៖ «បើយើងនិយាយអំពីតម្លៃនៃ ១២ ឆ្នាំមុននេះគឺជាតម្លៃបច្ចុប្បន្នភាពនៃប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងក្នុងពេលដែលយើងទាំងអស់គ្នាបានទទួលតម្លៃមកវិញក្នុងការសម្របសម្រួលជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងយើង ពោលគឺប្រទេសថៃឡង់។ អ៊ីចឹងយើងទទួលបានអបអរសាទរនេះគឺជាការបង្ហាញនូវការលើកកម្ពស់កិត្តិយសជាតិ»។
អង្គការយូណេស្កូប្រចាំកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ក្នុងអត្ថបទដែលបានផ្សព្វផ្សាយតាមគេហទំព័រកាលពីថ្ងៃទី ៦ ខែកក្កដាបានឲ្យដឹងថា អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារនៃក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈបានខិតខំប្រឹងប្រែងថែរក្សាការពារនូវតម្លៃ និងភាពត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់នៃប្រាសាទជាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏លេចធ្លោ ខណៈដែលជំរុញឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបន្តផ្តល់ជំនួយដើម្បីថែរក្សាតម្លៃប្រាសាទនេះ ដែលបុព្វបុរសបានបន្សល់ទុកឱ្យរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
អង្គការនេះថា៖ «ដើម្បីអភិរក្សតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារនេះ អង្គការយូណេស្កូបាននិងកំពុងជួយរដ្ឋាភិបាលក្នុងការរៀបចំគណៈកម្មការសម្របសម្រួលអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្ស និងលើកតម្លៃរមណីយដ្ឋានប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយអនុវត្តតាមគំរូនៃការគ្រប់គ្រងរមណីយដ្ឋានអង្គរ បេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ យូណេស្កូបាននិងកំពុងជួយអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារក្នុងការការពារបូរណភាពទីតាំងបុរាណវិទ្យា និងភាពត្រឹមត្រូវនៃប្រាសាទប្រវត្តិសាស្ត្រស្របតាមគោលការណ៍នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព»។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ នៅព្រឹកថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០នេះ បានប្រារព្ធពិធីអបអរសារទរខួបលើកទី១២ នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារ ជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ពិធីនេះស្ថិតក្រោមវត្តមានលោក សួស យ៉ារ៉ា អ្នកតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលព្រះវិហារ និងលោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការតំណាងលោកស្រី ភឿង សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ។
ក្នុងនោះក៏មានការចូលរួមពីលោក មុត ភិសិទ្ធនា អភិបាលរងខេត្ត តំណាងលោក ប្រាក់ សុវណ្ណ អភិបាលខេត្តព្រះវិហារ, លោក គង់ ពុទ្ធិការ អគ្គនាយកអាជ្ញាធរព្រះវិហារ ព្រមទាំងកងកម្លាំងប្រដាប់ទាំង៣, បញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សប្រចាំទិសទី១ ប្រាសាទព្រះវិហារ នគរបាលបេតិកភណ្ឌ នគរបាលទេសចរណ៍ឆ្មាំ ពលករ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ សិស្សានុសិស្ស និងប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនរូបផងដែរ។
លោក ជុច ភឿន បានថ្លែងថា ក្រោមការដឹកនាំដ៍ឈ្លាសវៃរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃកម្ពុជា តែងតែលើកស្ទួយជ្រោមជ្រែងវប្បធម៌ជាតិ តាមរយៈការជំរុញការអភិរក្ស និងការអភិវឌ្ឍប្រាសាទព្រះវិហារ ក៏ដូចជាប្រាសាទបុរាណផ្សេងៗទៀត នៅទូទាំងប្រទេស។
លោកថា «ប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈខុសពីប្រាសាទបុរាណផ្សេងៗ ដោយហេតុថា ប្រាសាទនេះនៅជាប់ព្រំដែន ដែលបង្ករការលំបាកក្នុងការអភិរក្ស និងបានប្រទាញប្រទង់គ្នា អស់ជាច្រើនទស្សវត្សជាមួយប្រទេសជិតខាង។ ទើបតែនៅពេលដែលប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នាឆ្នាំ២០០៨កន្លងមកនេះទេ ដែលប្រាសាទព្រះវិហារ មានភាពល្បីរន្ទឺ រហូតគណៈកម្មការបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្កការយូណេស្កូ ផ្តល់តម្លៃថាជាប្រាសាទ ដែលមានលក្ខណៈលេចធ្លោជាសកលទាំងផ្នែកស្ថាបត្យកម្មសំណង់ ទេវកថាដែលទាក់ទង និងព្រះឥសូរក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា និងការធ្វើឲ្យមានសុខដុមរម្យនាជាមួយនឹងធម្មជាតិជុំវិញ»។
ទិដ្ឋភាពនៃសកម្មភាពអបអរខួប ១២ ឆ្នាំ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅខេត្តព្រះវិហារ
ដោយឡែកលោកតំណាងរាស្ត្រ សួស យ៉ារ៉ា បានថ្លែងថា «ថ្ងៃនេះបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំង៣ប្រភេទ មានទឹកមុខសប្បាយរីករាយព្រោះថា១២ឆ្នាំ ដែលយើងបានចុះបញ្ជី ហើយ គឺយើងមានលទ្ធផលពីមុនមកកន្លែងនេះ ពុំបានមានសន្តិភាពទេ តែឥលូវនេះយើងបានសន្តិភាពហើយ ទើបយើងមានឱកាសបានពិភាក្សាគ្នា បាននិយាយអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ បានអួតពីស្នាដៃល្អឯករបស់បេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ដូនតាខ្មែរយើង»។
លោក សួស យ៉ារ៉ា បានបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា មូលហេតុធំបំផុត នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារ ទៅក្នុងបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនេះ យើងមានលទ្ធផលចំនួន៧ ដែលយើងតេងតែនិយាយ។
លោកបញ្ជាក់ថា ០៧ កក្កដា ២០០៨ ដល់០៧ កក្កដា ឆ្នាំ២០២០ យើងប្រារព្ធខួបលើកទី១២ យើងរក្សាបាននូវព្រះវិហារនេះ គឺយើងមានឧត្តមភាពមួយ គឺឧត្តមភាព ការពារខ្សែក្រវាត់៧ជាន់ របស់ដូនតាខ្មែររបស់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល ក្រោមការដឹកនាំដ៏ឈ្លាសវៃរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ក្រោមម្លប់ដ៏ត្រជាក់នៃបារមីដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់ព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហមុនី និងជាការទទួលមរតកមួយ ជាការតស៊ូរបស់សម្តេចព្រះករុណា ព្រះបរមរតនកោដ។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកតំណាងរាស្ត្រ សួស យ៉ារ៉ា ក៏បានកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ ដែលបានទទួលសេចក្តីទុកចិត្តពីរាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់រម្មណីយដ្ឋានប្រាសាទព្រះវិហារ និងរម្មណីយដ្ឋានប្រាសាទកោះកែរ។
លោកថា ការប្រឹងប្រែងបំពេញការងារ ដោយការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់របស់ថ្នាក់ដឹកនាំ មន្ត្រីរាជការ ឆ្មាំ ពលករ ឧទ្យាននុរក្ស សន្តិសុខអភិរក្ស នៃអជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចទាំងអស់ បានផ្តល់ភាពកក់ក្តៅ និងជំនឿទុកចិត្តពីប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ ដែលជាម្ចាស់នៃសម្បត្តិ នៃបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនេះ ថានឹងរក្សាបានគង់វង្សតទៅមុខទៀត៕
（សរុបដោយ ហេង វុធ្ធី）
（ប្រភពព័ត៌មាន: FreshNews និង postkhmer.com）
មតិពីមិត្តអ្នកអាន